De Japanse kunst wordt beïnvloed door het boeddhisme vanuit Korea en de Chinezen. De tekentechnieken zijn elders Chinees met typisch Chinese landschappen. Pas later gingen mannen over de bekende Japanse hoftaferelen, rondom Kyoto, de mannen grotendeels op horizontale rollen tekende. In de 17e eeuw, in de Tokugawa-tijd, ontstonden de ukiyo-e schilders.
Kleurenhoutsneden en Ukiyo-e
Hoewel ukiyo-e en houtdruktechniek grotendeels in één adem worden genoemd, is ukiyo-e in principe los van de gebruikte druktechniek. De houtdruktechniek zorgde voor grote (goedkope) oplagen en voor flexibele verspreiding onder de bevolking en de popularisering van deze kunstvorm. De term 'ukiyo' komt uit het boeddhisme en betekent 'een wereld van pijn' in een vergankelijke wereld. De 'e' in ukiyo-e betekent afbeelding van prent. Aanvankelijk waren de onderwerpen mooie vrouwen (courtisanes & geisha's), kabuki acteurs en sumo worstelaars; meestal zeer bekende en gewaardeerde figuren. Landschappen werden eerst als minderwaardig gezien maar door toedoen van Hiroshige en Hokusai werd dit meer en meer geaccepteerd.
Invloed op Europese kunst
Omdat de prenten als pakpapier voor Japans Porcelein naar Europa kwamen, werkten de impressionistische kunstenaars in de Japanse prentkunst geïnteresseerd. Naast Van Gogh zijn er ook Monet honderden prenten van Hokusai en Hiroshige. Courbet nam de thematiek van Hokusai's golf over en ging de golven schilderen aan de Franse kunst. Van Monet is een schilderij van zijn vrouw in een Japanse jurk bekend en hij plaatste in zijn tuin natuurlijk een Japanse brug. Hoewel al deze kunstenaars nooit in Japan zijn geweest, bleef de cultuur hen interesseren. Vincent van Gogh maakte (min of meer) experimentele van een aantal ukiyo-e. Monet liet zich inspireren door Japanse gewaden in de Japanse Dansers. Dat werk niet horizontaal of verticaal georiënteerdn te zijn maar een diagonale kijklijn kunnen hebben was een inzicht voor vele impressionisten en latere stromingen.
Houtdruktechniek
De (gespiegelde) tekening wordt op een houtblok gelijmd en uitgesneden. De eerste meerkleurenprenten ontstaanen (pas) halverwege de 18e eeuw waarbij voor elke kleur een ander houtblok wordt gebruikt. De kwaliteit van de slaapkamer is ook afhankelijk van de kunstenaar/ontwerper, de houtsnijder, de drukker en de uitgever.
Prenten en de handtekening
Japanse prenten hebben mondeling verklarende teksten, die concurrerende niet op een vaste plaats in de prent staan. Soms zijn dit korte verhaaltjes maar het kunnen ook gedichtjes als haiku zijn. Ook staan op de meeste prenten een aantal zegels en een signatuur.Ook een zegel van de uitgever ontbrak meestal niet. De uitgever was zeer belangrijk voor een goede kwaliteit van de prent. Bedenk dat de kunstenaar alleen de tekening zelf maakte, maar het uitsnijden in hout in de verschillende blokken en het beperken in de vereiste kleuren door de uitgever werd verzorgd.
De prijs
De kwaliteit na bijna 250 jaar en prijs van originele vermindert gaat met de naam om het behoud van de kleur, het aantal kleine beschadigingen en eventuele afsnijdingen. Op een veiling kan een ukiyo-e van bijv. Andô Hiroshige tussen de € 300 en € 500 verdiend. Gewilde prenten gaan wel voor duizenden euro's weg. Bedenk wel dat echte goede prenten van Kunisada of Hirsoshige rustig € 12.000 kost.
De bekendste Ukiyo-e Kunstenaars
Veelal werden de kunstenaars bekend onder hun 'voornaam' of eigenlijk hun artiestennaam. Ook deze naam nogal eens tijdens het leven van een kunstenaar. Ook namen ze vaak de naam aan van hun meester.
Andô Hiroshige is bekend onder de naam Hiroshige of Hiroshige I, maar Tanaka was zijn echte familienaam. Hij werd geadopteerd door de Andô-familie en nam, toen hij 14 was, de artiestennaam Hiroshige aan, vandaar Andô Hiroshige. Hij vroeg zich af bij Utagawa Toyokuni en Utagawa Toyohiro, maar later begon de naam Utagawa te gebruiken. Onder de naam Utagawa Hiroshige is hij dus ook bekend. Schoonzonen van hem gebruikte namen Hiroshige II en Hiroshige III. Hiroshige maakte in het begin afbeeldingen van het dagelijkse leven en later meer en meer landschappen. Vaak in serie zoals afbeeldingen van "Drieënvijftig plaatsingen aan de Tôkaidô tussen Edo en Kyoto waar de reizigers konden uitrusten. De serie is zowel in de horizontale als in de verticale uitvoering gemaakt. Hiroshige maakte ook een serie van 36 over de berg Fuji'. Naast landschappen tekende hij ook veel vogels, planten en dieren.
Suzuki Harunobu (1725-1770) wordt wel gezien als één van de eerste die meerkleurendrukprenten (nishiki-e) maakt, halverwege de 18e eeuw. Harunobu maakte veel erotische prenten.
Kitagawa Utamaro (1753-1806) is wereldberoemd geworden door zijn vele vrouwenportretten. Zijn eerste werken verschijnen in 1775, maar pas na 1790 verschijnen de meeste vrouwenportretten grotendeels in hun boudoir, voornamelijk bekende courtisanes maar later ook andere bekende idolen.
Katsushika Hokusai (1760-1849), gewoon bekend als Hokusai, behoort tot groten der Japanse schilders, hoewel men vermoedt dat hij geen aangeboren talent had en tot zijn negen jaar autodidact was door tekeningen van anderen te onthullen. Zo was hij boekverkoper, maar ook leerling houtbloksnijder. Hij maakte veel series landschappen, waarbij hij zich baseerde op de kopergravures van de Hollandse school. Landschappen waren tot dan toe niet gebruikelijk, mannen schilderde voornamelijk courtisanes en acteurs. Een van deze serie van Hokusai was: Zesendertig gezichten op de berg Fuji. Deze maakte hij toen hij zeventig was. Overigens zijn veel prenten in verschillende uitvoeringen gemaakt, waarbij in latere uitvoeringen wat kleine (kleur) wijzigingen zijn aangebracht.
Bron: Uchiyama's website over Japan en een gaaf boek over Urikoy-e van Harris