Maurits Michiel van Dantzig (Rotterdam 1903 - Amsterdam 1960) was een Nederlandse kunsttheoreticus, restaurator en kunstschilder. De meeste mensen in de kunst kennen hem echter van zijn theorie over goede versus valse schilderijen: de pictologie. Bij tentoonstellingen verwonderde hij zich over de subjectiviteit van recente gebeurtenissen. Om het te objectieven schreef hij het boek Schilderkunst, maakwerk, vervalsching. In 1938 concludeerde Van Dantzig dat op de Haarlemse Hals tentoonstelling slechts 33 werken met zekerheid aan Frans Hals kon worden toegeschreven. Bij zijn speurwerk naar vervalsingen ontdekte hij ook dat het door Museum Boijmans van Beuningen aangekochte schilderij 'De Emmaüsgangers' van Johannes Vermeer een vervalsing was van Han van Meegeren, de meestervervalser.

Bij de beoordeling van de echtheid van schilderijen ontwikkelde hij een vragenlijst. De criteria die hij hanteert zijn erg goed te gebruiken voor de beoordeling van een schilderij en geeft verrassende ideeën en goede gespreksstof over een schilderij.

Kwaliteit schilderijen beoordelen

De belangrijkste vraag om de kwaliteit te beoordelen is of  het werk met gevoel is geschilderd en of er is sprake is van één compositie. Het werk moet geïnspireerd zijn. Hebben de afgebeelde figuren karakter en onderling contact? Zijn alle onderdelen van de compositie met aandacht gerangschikt en is er samenhang in diepte en relaties? Het werk moet ontstaan ​​zijn in één proces waarbij de kunstenaar op elk onderdeel grip heeft op de situatie. Het werk moet ook gebaseerd zijn op het leven en niet een kopie van een eerder gemaakt kunstwerk. Vervalsing is vaak doordacht en bestaan ​​uit delen en maniertjes en gaat uit van een schilderij om het te kopiëren. Bij een goed schilderij is er balans tussen de contrasten:

Uiteraard kijken we bij de beoordeling, net als Van Dantzig, ook naar de kenmerken van een schilderij en de materialen (doek, spieraam, nietjes/spijkers, verf). Kloppen de gebruikte materialen bij de tijd, is de signatuur echt (staat het op de juiste plek bijvoorbeeld en onder de vernis), is het in de stijl van de kunstenaar, is het een origineel werk, kennen we de geschiedenis/herkomst en kunnen we een garantie geven op deze punten. Zo niet dan kopen we het niet en bieden het dus ook niet aan. Schilderijen zijn unieke kunstwerken en koop je daarom niet voor een paar stuivers. Pas op in de kunsthandel is zo'n 20% vals. Een geoefend oog haalt ze er heel vaak uit. Beginners op de kunstmarkt leren met vallen en opstaan.

In het boek Zelf kunst kopen van Ard Huiberts en Sander Kooistra hebben ze meerdere voorbeelden naast elkaar gezet die verhelderend werken. Hier een werk van Zoetelief Tromp en een kopie eronder als illustratie.