Een schilderij restaureren is als stoppage van kleding of het demonteren van een auto die je daarna weer wilt opbouwen zonder de structuur en de basis te veranderen. Uiteraard komt er studie naar het werk en de schildertechnieken bij kijken.

Met een black light en een loep kun je een schilderij beoordelen. Je kan zien of er bijvoorbeeld al eerder restauraties zijn gedaan en of er delen van het schilderij zijn waar geen verf meer zit. In een scanner kun je eventueel ook zien welke delen al overgeschilderd zijn. Analyse van de gebruikte verf kan je  leren in welke tijd het is gemaakt om daarmee een plan te maken hoe het schilderij te herstellen. Dit is een mooie zoektocht want ook een kunstschilder heeft tijdens het creatieproces natuurlijk zijn afwegingen gemaakt. Het is zelden dat een kunstwerk in een keer opgezet wordt en goed is. En dan komt er ook ethiek kijken.

In welke staat restaureer je. Wil je het in originele staat brengen? De vernis laag opnieuw aanbrengen? Hoe glanzend is het ooit afgeleverd? En dan over verkleuringen door de tijd. De gebruikte verf maar ook de kleurtinten verjaren allemaal anders. Hoe ver ga je?

Een schilderij kan vervuild raken door de tijd en door de ruimte waar het hangt bijvoorbeeld. Rook kan in het schilderij trekken waardoor het doffer wordt en zelfs kan vergelen. Ook zonlicht zorgt (natuurlijk) voor het vervagen van de kleuren op het doek. Beschadiging van de verf en zelfs het doek kunnen natuurlijk voorkomen door onhandigheid of door een verkeerde onderlaag. Als deze te vet is geweest of de gesso is niet goed aangebracht dan hecht de verf uiteindelijk niet meer en brokkelt het af. Ook verkeerde samenstelling van de verf kan zorgen voor het loslaten van de verf.

Elke restauratie begint bij een analyse van het probleem. Veelal wordt eerst het doek opnieuw gespied en dus opgestrakt. Daarna wordt de vernislaag verwijderd. Het weghalen van de vernis gaat voorzichtig met eerst terpentine/alcohol of terpentijn net zo lang tot oude vernislaag loslaat. Als dat niet gaat worden puurdere oplosmiddelen als terpentine gebruikt. Als je geen geduld hebt moet je dit maar niet proberen. Vroeger werden ook sterkere oplosmiddelen gebruikt. Vaak begint een restaurator in een hoekje om te kijken welke oplosmiddelen werken en wat het resultaat is. Toch is de weg terug natuurlijk heel moeilijk als je eenmaal een deel van het vernis hebt weggehaald.

Als het schilderij weer ‘open’ ligt kan de volgende fase van het restaureren gebeuren door de verf weer vast te zetten. Het zogenoemde craquelé kun je vastzetten met lijm of was; druppel voor druppel. Daarna kan een restaurator delen van het schilderij weer inkleuren en aanvullen. Uiteraard moet de restaurator dan proberen dezelfde verf, kwast, toets en techniek te hanteren als de kunstenaar die het werk heeft gemaakt. Weet dus welke restaurator je kiest omdat de een beter is in een bepaalde periode dan de andere. Bovenal geef hem de tijd en rust. Als het werk in zijn glorie hersteld is kan als laatste weer een nieuwe vernislaag aangebracht worden.

Vernis kan mat, zijde of een hoogglans zijn en wordt liggend aangebracht om druipen te voorkomen. Vernis hecht de verf en haalt kleuren nog verder op. Als je alleen snel een vernislaag aanbrengt zonder eerst schoon te maken wordt het schoonmaken daarna weer veel ingewikkelder is.  Als de vernis droog is kan het doek, na het afspieën, opnieuw in zijn of een lijst geplaatst worden en weer worden tentoongesteld. Door een doek te restaureren worden kleuren weer levendig, diepte weer zichtbaar en ontstaat er nuances en frisheid.