Jan (Johannes Theodorus) Toorop (Poerworedjo 1858 – Den Haag 1928) was een van de belangrijkste Nederlandse beeldend kunstenaars uit de periode 1880-1910. Over het algemeen had hij een grote invloed, waarbij hij meer een voorbeeld was dan een volger, altijd op zoek naar een nieuwe uitdaging. En via hem kwamen zijn tijdgenoten in aanraking met water in België en Frankrijk gebeurd. In zijn werk zijn tal van stijlen en kunststromingen te zien van het impressionisme, neo-impressionisme, pointillisme , jugendstil tot het symbolisme. In de stroming kon hij zijn zielenroerselen het beste kwijt. Vooral zijn werk als tekenaar en graficus wordt geroemd vanwege de kwaliteit om het cijfer van zijn modellen te typen. Hij zette Art Nouveau in Nederland op de kaart met een affiche voor sla olie. De art nouveau wordt daarom ook wel 'slaoliekunst' genoemd. In het laatste twintig jaar van zijn leven werd hij sterk rooms-katholiek geïnspireerd.
Op zijn dertiende vertrok Jan naar Nederland om daar een betere opleiding te krijgen, terwijl zijn familie achterbleef in Nederlands-Indië. Hij omvat bij drie gastgezinnen. Eerst in 1869 naar Leiden en in 1874 was hij op de HBS in Winterswijk waar hij les kreeg van Schut die later ookMondriaan les zou geven. In 1875 woonde Jan in Den Haag en volgde hij lessen bij Herman Johannes van der Weele.
Jan was een Indo; zijn exotische uiterlijk en beminnelijke aard hadden een betoverende invloed op sommige van zijn bewonderaars. Via Delft ging hij in 1880 naar de Rijksacademie van Beeldende Kunsten te Amsterdam onder leiding van August Allebé. In 1882 verhuisde hij naar de Academie in Brussel, door Jean-François Portaels omdat hij Amsterdam te keurig vond en het in België op dat moment echt gebeurde.
Zijn verblijf daar zou positief bepaald worden voor zijn kunstenaarsvorming. Hij deelde in Machelen een atelier met de symbolistische schilder William Degouve de Nuncques en maakte kennis met de letterkundigen Emile Verhaeren en Maurice Maeterlinck en dompelde zich onder in het kunstzinnige avant-gardistische milieu, dat werd gedomineerd door James Ensor en Fernand Khnopff. In 1884 en 1885 maakte hij zijn eerste reizen naar Frankrijk en Engeland.
In 1885 werd Toorop lid van de progressieve groep Les XX, Les Vingt, van Octave Maus en James Ensor als enige niet Belg. Deze in 1884 opgerichte avant-garde vereniging werd al snel een centrum van kunst, cultuur, literatuur en muziek voor geheel Europa en hield tentoonstellingen, waarvoor mannen ook buitenlandse kunstenaars uitnodigde zoals bijvoorbeeld de Franse schilders Toulouse-Lautrec, Gauguin , Signac en Rodin sloten tijdens exposities aan.
Met zijn vriend (en mede dromer) Ensor trok hij in 1887 naar Parijs en werd gegrepen door het pointillisme van Georges Seurat en Paul Signac. Toorop nam het pointillisme vrijwel onmiddellijk over, zij het op een geheel eigen manier en zou dit vooral in Domburg zijn, waar hij van 1897 tot 1922 elke zomer zou komen, vaak in de praktijk brengen en anderen er mee inspirerende waaronder Mondriaan en Hart Nibbrig.
Ontmoet Verhaeren reisde hij naar Londen in zowel 1884 als 1886. Daar werd hij getroffen door het werk van de impressionist James McNeill Whistler die werd beïnvloed door Gustave Courbet. In 1886 ontmoette hij de twee jaar jongere Ierse experimentele Annie Hall.
Ook bezocht Toorop in Engeland William Morris, grondlegger van de Arts and Crafts Movement die handwerk boven machinale productie zei. Toorop nam zijn ideeën over en paste deze vooral teen in zijn monumentale werk.
Van 1890 tot 1892 en van 1899 tot 1904 woonde hij in Katwijk aan Zee. Hier maakte hij onder andere De Zee (Rijksmuseum Amsterdam) en werd in 1891 zijn dochter Charley geboren. Toorop ontmoette in 1892 de eerste tentoonstelling van het werk van Vincent van Gogh wat een schok te weeg bracht door het kleurgebruik. Ook nodigde hij de dichter Paul Verlaine en de Franse Rozenkruiser Sar Péladan in Nederland uit voor een aantal lezingen. Toorop was diep onder de indruk van hen beiden en zij inspireerden hem tot het maken van zijn eerste symbolische voorstellingen onder andere rondom de roos. Na 1894 was Toorop vooral bezig met de idealen van een betere wereld. Hij maakte veel litho's en tekeningen van edele vrouwen, waar zijn vrouw Annie en haar zus Janet model voor stonden.
Toorop werd in die tijd gefascineerd door de verleidelijke, femme-fatale, symbool van de vrouwelijke zinnelijkheid, de man ten gronde gericht. Deze werden met onschuldige vrouwen spooktuinen met vijvers en treurwilgen met neerstromende takken als vrouwenhaar 'vastgelegd'. De Dood werd gesymboliseerd in kerkhoven en schedels. Toorops stijl werd sterk beïnvloed door de herinneringen aan zijn jeugd op Java met zijn geheimzinnige natuur en exotische plantengroei, verminderde uit de Javaanse houtsnijkunst, Japanse en Chinese stoffen en prenten van de Japanner Hokusai . In Nederland tegenover Toorop zijn 'lineair idealisme' en symbolisme verder in een religieus gerichte art-nouveaustijl. Geïnspireerd door Japanse kunst en door de natuur kreeg deze stroming in Europa voet aan de grond.
's Zomers woonde Toorop in een klein huisje op de Markt in Domburg. Hij werkte er samen met bevriende schilders, onder wie Kandinsky, Marinus Zwart en Piet Mondriaan. Ieder gevolgd zijn individuele persoonlijkheid, maar wel gezocht naar hun inspiratie onder 'het Zeeuwse Licht'. Toorop was het middelpunt van. Hij bleef Domburg twintig jaar regelmatig bezoeken. Sinds 1912 is er het Kotje van Toorop te vinden, ondertussen wel meerdere malen herbouwd, waar exposities gehouden kunnen worden opgeladen van onder zijn dochter Charley Toorop, Piet Mondriaan, Henri Le Fauconnier, Mies Elout-Drabbe, Maurice en Sarika Gòth, Ferdinand Hart Nibbrig en anderen.
In 1902-1903 maakte hij kunstwerken voor de Beurs van Berlage. Onder meer de drie grote tegeltableaus, 'Verleden, Heden en Toekomst' bij de ingang en kunstwerken voor de Graanbeurszaal en de Effectenbeurszaal. De werken hebben ideële thema's zoals de emancipatie van vrouwen en de verheffing van arbeiders. Nog steeds een frappante die zich uitstrekt tussen de symboliek en de kapitalistische functie van de Beurs.
Van 1904 tot 1907 woonde de familie in Amsterdam en daar schilderde hij landschappen en portretten in een forsere stijl. Steeds vaker in een strak geometrische stijl waarbij de figuren meer mechanisch worden met een krachtige omtreklijn. Toorop werd ook voorzitter van de Moderne Kunstkring en bekeerde hij zich ook tot het rooms-katholieke geloof aangespoord door zijn vrouw waarvan hij feitelijk wilde scheiden. Vanuit de rooms-katholieke kerk ontvangt hij later uiteenlopende opdrachten. Van portretten van paters, priesters en bisschoppen, religieuze boeken, affiches en glas-in-loodramen tot een kruiswegstatie.
In 1908 vertrekt hij naar Nijmegen (tot 1916) waar hij kennis dichteres maakte Miek Janssen die een belangrijke rol in zijn leven ging spelen ondanks het leeftijdsverschil van 32 jaar. Toorop werd geïnspireerd vanuit haar mystiek-katholieke achtergrond. Ook stond zij model voor een aantal van Toorops tekeningen en kruiswegstations. Ook geïllustreerd hij een aantal van haar dichtbundels. Later gingen ze samen naar Den Haag. Lichamelijke ongemakken speelden steeds meer op, zodat hij in een invalidenwagen moest rijden en Miek hem verzorgde. Op 3 maart 1928 ontbrak hij in zijn woonplaats, 69 jaar oud. Hij was de vader van Charley Toorop, grootvader van de kunstenaars Edgar Fernhout en cineast John Fernhout en overgrootvader van Rik Fernhout.
